Άρθρο Λαζάρου Κυρίζογλου τ. Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο
Δημάρχου Αμπελοκήπων – Μενεμένης
Προέδρου Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας
Υπήρξε Μέγιστος Έλληνας Φιλόσοφος και Πανεπιστήμονας, Διδάσκαλος και Παιδαγωγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μαζί με το Διδάσκαλό του Πλάτωνα αποτελεί την φωτεινή δυάδα της φιλοσοφίας του αρχαίου κόσμου. Μολονότι από την εποχή που έζησε πέρασαν πολλοί αιώνες, η επίδραση αυτού και του διδασκάλου του είναι ακόμη αισθητή στην νεώτερη φιλοσοφική και επιστημονική σκέψη. Αν ο Πλάτων «δείχνει» τον ουρανό ως πηγή έμπνευσης (ιδεαλιστής), ο Αριστοτέλης «δείχνει» τη γη ως αντικείμενο των επιστημών (πραγματιστής).
Ο Αριστοτέλης σκέφθηκε και έγραψε τα πάντα. Συγγράμματα (όσα φυσικά σώζονται): Λογικά ή «Όργανον», Φυσικά, Βιολογικά, Ψυχολογικά, Μεταφυσικά, Ηθικά, Πολιτικά, Ρητορικά, Ποιητικά, Προβλήματα. Το ενδιαφέρον μου κέρδισαν, από τότε που ήμουν μαθητής γυμνασίου αλλά και μετέπειτα ως φοιτητής και ως νέος δικηγόρος, τα Ηθικά και Πολιτικά του συγγράμματα. Έτσι ήλθα σε επαφή με τις έννοιες φιλοσοφία, ύψιστο αγαθό, ευδαιμονία, αρετή, δικαιοσύνη, πολιτική, πολιτική κοινωνία, πολίτευμα.
Θα σταθώ στο πεδίο της Πολιτικής Φιλοσοφικής σκέψης του Αριστοτέλη. Αντικρούοντας τις δοξασίες των σοφιστών, οι οποίοι θεωρούσαν την πολιτική κοινωνία ως θεσμό που συγκροτήθηκε κατόπιν συμβάσεως, αποφαίνεται ότι αυτή είναι δημιούργημα της φύσης. Ο άνθρωπος έχει μέσα του φυσική τάση, η οποία τον ωθεί να ζήσει εν κοινωνία και να δημιουργήσει πολιτεία και οικονομία. Η πολιτική κοινωνία είναι υπερβιολογική και αποτελεί τρόπον τινά κοινότητα ιδεών, τις οποίες αντιλαμβάνονται κατά τον ίδιο τρόπο τα συναποτελούντα μία ορισμένη πολιτική κοινωνία επί μέρους άτομα. Ο άνθρωπος είναι πρωτίστως πολιτικό ζώο και δευτερευόντως κοινωνικό και οικονομικό.
Ο Αριστοτέλης πιστεύει στην ηθική αποστολή της Πόλης (κράτους). Γι’ αυτό ο κύριος προορισμός του κράτους είναι να καταστήσει τους πολίτες του ενάρετους. Έτσι έχουμε την συνάφεια μεταξύ της ηθικής και της πολιτικής. Και οι δύο έχουν κοινό σκοπό να αναπτύξουν τις ανώτερες τάσεις του ανθρώπου, να καταστήσουν δυνατή την απόκτηση της κατά φύση αρετής για καθένα μέλος της πολιτικής κοινότητας. Για να γίνει ο άνθρωπος ενάρετος πρέπει να ζήσει μέσα στην πολιτική κοινότητα. Για να συντηρηθεί ο άνθρωπος έξω από την πολιτική κοινότητα, πρέπει να είναι ή θηρίο ή θεός.
Ο Αριστοτέλης τάσσεται κατά των τυραννικών καθεστώτων της εποχής του. Στο ερώτημα ποιος θεωρείται ελεύθερος πολίτης, δίνει την απάντηση: όποιος έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στην βουλευτική ή δικαστική εξουσία. Πόλη είναι το πλήθος το απαρτιζόμενο από τέτοιους πολίτες. Τις μορφές των πολιτευμάτων δηλαδή της πολιτικής διακυβέρνησης, τις διακρίνει, ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων στα χέρια των οποίων εναπόκειται η άσκηση της πολιτικής εξουσίας, σε δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα αποτελεί τας «ορθάς πολιτείας» και περιλαμβάνει: (α) την Βασιλεία, (β) την αριστοκρατία και (γ) την πολιτεία. Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει τα ημαρτημένα πολιτεύματα ή παρεκβάσεις δηλαδή εκτροπές από το ορθό πολιτικό ιδεώδες και είναι: (α) η τυραννίς (παρέκβαση της Βασιλείας), (β) η Ολιγαρχία (παρέκβαση της αριστοκρατίας) και (γ) η δημοκρατία (παρέκβαση της πολιτείας).
Η δημοκρατία θεωρείται η περισσότερο υποφερτή, η μετριότερη μορφή πολιτειακής παρέκβασης, την οποία αδίστακτα προτιμά. Η πολιτεία είναι μείγμα ολιγαρχίας και δημοκρατίας. Τάσσεται υπέρ της εννόμου σύνταξης της Πολιτείας. Ως πολίτευμα ορίζεται: η οργάνωση των πόλεων, η οποία αναφέρεται στα αξιώματα και την άσκηση των εξουσιών, πως αυτές έχουν διανεμηθεί και ποια εξουσία ασκεί την πολιτική κυριαρχία. Δύο είναι τα κυριότερα γνωρίσματα της δημοκρατίας: η κυριαρχία της πλειοψηφίας και η ελευθερία. Ο πολίτης δεν πρέπει να νομίζει σκλαβιά το να ζει σύμφωνα με το πολίτευμα αλλά σωτηρία. Ως κυριότερη επιστήμη, την πλέον αρχιτεκτονική, θεωρεί την πολιτική, η οποία πρέπει να προσπαθεί να εξασφαλίσει το μεγαλύτερο πραγματοποιήσιμο αγαθό, την ευδαιμονία.
Ο Αριστοτέλης, στα δύο τελευταία βιβλία των «Πολιτικών», δίνει σε γενικές γραμμές το σχέδιο της οργάνωσης της αρίστης κατά το δυνατόν πολιτείας. Η πολιτεία δεν πρέπει να θεωρείται ως αυτοσκοπός αλλά είναι προορισμένη να καταστήσει δυνατή την άριστη ζωή. Άριστη μπορεί να γίνει η ζωή όχι με τα υλικά και σωματικά αγαθά αλλά με τις ψυχικές αρετές. Η ενότητα της πολιτείας έγκειται στους πνευματικούς και ηθικούς σκοπούς, τους οποίους καλείται να πραγματοποιήσει, εκπαιδεύοντας τους πολίτες σύμφωνα με την αρετή.
Ο Αριστοτέλης είναι λίαν επίκαιρος. Οι Έλληνες δεν έχουμε ανάγκη ξένων προτύπων και έξωθεν υποδείξεων για την πολιτική (κρατική) οργάνωσή μας και για επιλογή και εφαρμογή ενός κώδικα πολιτικών και ηθικών αξιών. Αρκεί να μελετήσουμε τον Αριστοτέλη και «ν’ ακούσουμε την φωνή του» άρχοντες και αρχόμενοι. Γένοιτο. Εύχομαι η αριστοτελική φιλοσοφική σκέψη και το αριστοτελικό μέγιστο πρόταγμα ζωής, που είναι η αρετή, να μεταδίδονται στους νέους μας και να τους συνοδεύουν και ως πολίτες μελλοντικά.