Η ΚΕΝΤΡΟμόλος Δύναμη!

Δημόσια συζήτηση γίνεται ξανά, περί της ύπαρξης ή μη του Kεντρώου ή Μεσαίου Χώρου και στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Ίσως αυτή η κουβέντα να μην σταμάτησε ποτέ. Κυρίως αναρωτιόμαστε σε ποιον ανήκει κομματικά αυτός ο ιδεολογικός χώρος. Ένας θολός και αμφιλεγόμενος πολιτικός όρος που αν και χρησιμοποιήθηκε ευρέως την τελευταία 40ετία -από την Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ, την Δημοκρατική Συμμαχία, το Ποτάμι, την Ένωση Κεντρώων κτλ- δεν έχει πείσει καθαρά περί της ορθότητάς ύπαρξης του. Παράλογο; Ίσως και όχι. Από πολλές πλευρές, η ίδια η έννοια του κεντρώου χώρου δεν είναι ικανοποιητική ως χαρακτηρισμός μιας πολιτικής στάσης. Πολλές φορές ως ιδεολογικός χώρος, παραπέμπει στην έλλειψη συγκεκριμένων αρχών, στην απουσία προγράμματος, στη ροπή προς μεσοβέζικες λύσεις στα διάφορα προβλήματα.

Και αντιπροσωπεύει στη συνείδηση πολλών πολιτών -και δικαιολογημένα- την ενσάρκωση του ιδεολογικού ερμαφροδιτισμού. Ο όρος δεν είναι παλιός φιλοσοφικά. Κατά τον Μέγιστο Αριστοτέλη, το απόλυτο κέντρο, η τέλεια ισορροπία, η χρυσή τομή, αποτελεί το αρμονικό και αισθητικά βέλτιστο μέσο σημείο μεταξύ δύο άκρων. Ο όρος Κέντρο στη σύγχρονη πολιτική εκφράζει συνήθως τις ιδεολογίες του κοινωνικού και οικονομικού φιλελευθερισμού, οι οποίες συνδυάζουν κεντροδεξιά και κεντροαριστερά ιδεολογικά στοιχεία με βάση σύγχρονους όρους.

Από το 1910 μέχρι σήμερα μερικά παραδείγματα: Βενιζελικοί, αντιδεξιοί, αντικομμουνιστές, με τον Πλαστήρα, Παπανδρεϊκοί, Μητσοτακικοί, Μπακογιαννικοί, Μακρονικοί και La République En Marche! (Γαλλία), Δημοκρατικοί και Clinton(s) στις ΗΠΑ, Μπλερικοί (ΗΒ), SPD, FDP και Die Grune (Γερμανία), Τρίτος Δρόμος etc.

1980-2000: Στην ελληνική πολιτική σκακιέρα το τελευταίο γνήσια κεντρώο κόμμα που είχε σοβαρή παρουσία και εκλογικές επιτυχίες ήταν η μεταδικτατορική Ένωση Κέντρου (ΕΚ-ΝΔ, ΕΔΗΚ). Πήρε μέρος στις εκλογές του 74, 77 και 81. Εξαφανίστηκε αργά και σταθερά και μέχρι το 85-89 δεν υπήρχε με κομματική αυτοτέλεια. Βέβαια το 1993 ο τελευταίος γονιδιακός απόγονος του Ελευθέριου Κ. Βενιζέλου κατέβηκε και εκλέχθηκε Βουλευτής και Αντιπρόερος της Ελληνικής Βουλής, με την Πολιτική Άνοιξη του κου. Αντ. Σαμαρά! Χονδρικά: Το 55% περίπου των τότε βουλευτών και στελεχών του πάλαι ποτέ Κεντρώου Χώρου απορροφήθηκε στο ΠΑΣΟΚ, το 35% στην ΝΔ και ένα 10% αλλού. 2000-2020: Ζει ο Βενιζελισμός;

Υπάρχουν ιδεολογικοί απόγονοι του μεγάλου αυτού ιδεολογικού ρεύματος; Ναι! Βιολογικοί απόγονοι του Ελευθέριου Κ. Βενιζέλου; Ναι, έμμεσα ναι! Ιδεολογικά και βιολογικά το μεγάλο κομμάτι του Βενιζελισμού ζει και μετασχηματίζεται εντός ΝΔ, εδώ και χρόνια. Και ένα μικρότερο αλλά σεβαστό σίγουρα κομμάτι στον χώρο του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ. Και από εκεί και πέρα ίσως στον ΣΥΡΙΖΑ/ΠΣ και ελάχιστα στην Ελληνική Λύση ή σε άλλα κόμματα εντος/εκτος Βουλής.

Δεκάδες δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν τη διείσδυση των 3 μεγάλων κομμάτων στον χώρο του Κέντρου, που αποτελεί Μήλον της Έριδος. Σε δημοσκοπήσεις των Pulse, Metron, Alco, Data, Public Issue, Prorrata κλπ οι κεντρώοι ψηφοφόροι αξιολογούν θετικά ή μάλλον θετικά τον, Κυριάκο Κ. Μητσοτάκη σε ποσοστά άνω του 60%. 2ος έρχεται με δυναμισμό ο Νίκος Ανδρουλάκης. Το αντίστοιχο ποσοστό για τον Στέφανο Κασσελάκη είναι πολύ χαμηλότερο…

Παρά τη φθορά που υπέστη η ελληνική κυβέρνηση εδώ και 4,5 χρόνια, εξακολουθεί να διατηρεί έναντι του ΣΥΡΙΖΑ/ΠΣ το συγκριτικό της πλεονέκτημα που είναι η επαφή με τον κεντρώο και μεσαίο χώρο. Ένα πλεονέκτημα που στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο, αποτελεί ένα σημαντικό μαξιλάρι ασφαλείας για την κυβερνώσα παράταξη! Το 1981, 1990, 2000 και 2019 τις εθνικές κάλπες και τον νικητή τους έκρινε ο μέσος κεντρώος ψηφοφόρος. Έτσι φαίνεται να πηγαίνει η ιστορία και για τις πολλαπλές κάλπες του 2023-2024 και βλέπουμε. Από την άλλη οι κάλπες 1985, 1993, 2007, 2012, 2015 ήταν κάλπες των ελαφρώς ακροτήτων ή και των… άκρων.

Εδώ και αρκετά χρόνια έχει υποχωρήσει το φαινόμενο του δικομματισμού και έχει γίνει έκδηλη τόσο από τα κόμματα όσο και από τους ψηφοφόρους η απουσία ιδεολογικών κινήτρων και η ανάγκη αλλαγής σκηνικού και υιοθέτηση μετριοπαθών τάσεων. Παρότι, όμως όροι όπως η Δεξιά, η Αριστερά, το Κέντρο χρησιμοποιούνται ευρύτατα στο δημόσιο λόγο για να περιγράψουν ένα πολιτικό χώρο, είναι αμφίβολο εάν στην πραγματικότητα συνιστούν σαφώς οριοθετημένα και κατανοητά αντικείμενα αναφοράς. Αν αντιμετωπίσει κανείς, μάλιστα, τις έννοιες αυτές ως πολιτικές εκφράσεις μίας ιδεολογίας, τότε θα πιστώσει ότι στην κοινή γνώμη συνηθέστερος είναι, μάλλον, ο συμφυρμός τους με τις ιδεολογίες που τείνει να ενστερνίζεται και να αντανακλά ο εκάστοτε χώρος, εξισώνοντας για παράδειγμα την Αριστερά με το σοσιαλισμό, τη σοσιαλδημοκρατία και τα εργατικά κόμματα, στο δυτικοευρωπαϊκό πρότυπο, μάλιστα, όλα υπό την ίδια σκέπη, ή τη νέα Δεξιά με το νεοφιλελευθερισμό και το συντηρητισμό.

Ακόμα, ωστόσο, κι αν μία τέτοια προσέγγιση κρύβει πράγματι μία δόση αλήθειας, τι συμβαίνει με το πολιτικό Κέντρο; Μεθοδολογικά ο όρος Κέντρο συνιστά μήλον της έριδος στον ακαδημαϊκό χώρο με τις απόψεις των επιστημόνων αναφορικά με την ιδεολογική και πολιτική του ισχύ του να διίστανται σε όσους τον θεωρούν αυτάρκη έννοια, ανάλογη με την Αριστερά και τη Δεξιά και σε όσους τον αντιμετωπίζουν ως συμπληρωματικό εργαλείο των τελευταίων, μία ιδεολογική πολιτική μίξη. Αιτία της παραπάνω άτυπης κατηγοριοποίησης αποτελεί προφανώς το γεγονός πως το Κέντρο, σε πολλές περιπτώσεις φέρεται να ετεροκαθορίζεται από τις θέσεις των άλλων πολιτικών χώρων, καθώς η μετριοπάθεια που επιδεικνύει στην πραγματικότητα δεν αναφέρεται ως διακηρυκτική και ιδεολογικά συνεκτική αλλά ως άρνηση των υπόλοιπων εκδοχών. Με άλλα λόγια, η κεντρώα πολιτική είναι, μάλλον, περισσότερο συνυφασμένη στην κοινή γνώμη με ό,τι δεν είναι Αριστερά ή Δεξιά.

Μπορεί στην Ελλάδα η Κεντροδεξιά να αποτελεί κυρίαρχη ιδεολογία, αλλά στην υπόλοιπη Ευρώπη ο κεντρώος χώρος δείχνει να πιέζεται. Το Κέντρο του 2024 έχει τεράστιες ευθύνες όπως να να αποκαθηλώσει τον άκρατο λαϊκισμό της Δεξιάς και της Αριστεράς, να ενισχύσει την επιχειρηματικότητα και την οικονομία, να παραμείνει αφοσιωμένο στο να προσφέρει λύσεις χωρίς ακρότητες, να αντιμετωπίσει την πληθωριστική και την ενεργειακή κρίση με σύνεση, να εφαρμόσει κοινωνικές πολιτικές ουτως και να στηρίξει τις ευαλωτες ομάδες και να δημιουργήσει ευκαιρίες για όλους.

Στην εποχή όπου οι προκλήσεις ασφαλείας εξελίσσονται, ο κεντρώος χώρος πρέπει να αποτελέσει πυλώνα σταθερότητας. Το μεταναστευτικό παραμένει το νούμερο ένα ζήτημα στην Ευρώπη!!! Εδώ χρειάζονται ισχυρές Κεντροδεξιές και Σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις προκειμένου να εφαρμοστεί ένα κραταιό ευρωπαϊκό σχέδιο και όχι με ανεπαρκή μέτρα που στο τέλος θα εντείνουν το πρόβλημα.

Κέντρο! Αντιστοιχεί στους πολίτες που προτιμούν τον επιλεκτικό κρατικό παρεμβατισμό και εστιάζουν στις πρακτικές λύσεις για τα τρέχοντα προβλήματα. Αντιμετωπίζουν τα πολιτικά ζητήματα με διαλλακτικότητα. Πιστεύουν πως η κυβέρνηση αποτελεί ένα αποδεκτό μέσο ελέγχου της υπερβολικής ελευθερίας. Χαρακτηρίζονται δε, από ήπιο και μετριοπαθή πολιτικό λόγο και αστική συμπεριφορά. Είναι φιλοπάτριδες, μα όχι ακραίοι. Πατριώτες… μα όχι εθνικιστές (Ελ. Κ. Βενιζέλος). Δεν υπάρχει λοιπόν στενά οριοθετημένος κεντρώος χώρος. Υπάρχουν οι μετριοπαθείς πολίτες, οι νοικοκυραίοι και νοικοκύρηδες. Που δεν αρέσκονται σε ακρότητες και φανατισμούς. Κι αυτοί δίνουν την νίκη στις εκλογές. Τα πολιτικά τους πιστεύω βέβαια μεταβάλλονται. Από εποχή σε εποχή.

Δεν είναι όμως ποτέ ”δεξιοί η αριστεροί” με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Είναι θεσμικοί, εκτιμούν και προτιμούν τον πατριωτισμό και την τάξη, μα και την πρόοδο. Αναμφίβολα, η ύπαρξη και ακόμη περισσότερο, η ισχυρή παρουσία ενός κεντρώου κόμματος στην πολιτική σκηνή κάθε χώρας, κυρίως ευρωπαϊκής, δεν είναι απλώς αναγκαία, είναι εξαιρετικά ωφέλιμη. Στην Ελλάδα μάλιστα, των τεραστίων προβλημάτων και των ιδιαιτεροτήτων, με τα κόμματα των άκρων να διεισδύουν σε πλήθη ψηφοφόρων πουλώντας αυταπάτες, δοξασίες και… ”νταηλίκια”, είναι διπλά αναγκαία και ωφέλιμη. Συνήθως τα κόμματα του κεντρώου χώρου είναι σε θέση να διατηρήσουν κοινωνικές ισορροπίες, να απορροφήσουν κραδασμούς και να συμπράξουν όποτε απαιτείται, προκειμένου να κυβερνηθεί ο τόπος μέσα στο δημοκρατικό-πατριωτικό-ευρωπαϊκό πλαίσιο. Eίναι ενωτικοί!

Είναι οικονομικά φιλελεύθεροι, νοιάζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη και συμφωνούν σε μέτρα εκσυγχρονισμού του κράτους και της οικονομίας. Προοδευτικοί σε ζητήματα ανθρωπιστικά, οικολογικά, φιλοζωικά. Είναι πατριώτες με την σύγχρονη έννοια του όρου και θέλουν να βλέπουν το τόπο να προκόβει. Επίσης δεν γουστάρουν και πολύ-πολύ τον λαϊκισμό! Είναι, μπορεί να πει κανείς, ρομαντικοί ρεαλιστές.

Πολλά κόμματα τους διεκδικούν, ελάχιστα τους έχουν τελικά… είναι η Πηνελόπη της Πολιτικής, η πολύφερνη Νύφη. Τα σύγχρονα ελληνικά, ευρωπαϊκά και δυτικά κεντρώα κόμματα (φιλελεύθερα, σοσιαλδημοκρατικά και οικολογικά) υποστηρίζουν τη μικτή οικονομία και την ανοιχτή κοινωνία, κρατώντας ίσες αποστάσεις στα οικονομικά και στα κοινωνικά ζητήματα. Χαρακτηριστικά των υποστηρικτών του πολιτικού χώρου αυτού, είναι η πεποίθηση ότι οι λύσεις στα διάφορα προβλήματα πρέπει να επέρχονται μέσω του ρεαλισμού και όχι με συναισθηματική φόρτιση (Ελ. Κ. Βενιζέλος).

«Οι εκλογές κρίνονται στο Κέντρο!» η φράση αυτή, που πριν από καιρό είπε ο Έλληνας Πρωθυπουργός και Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Κυριάκος Μητσοτάκης σημαίνει πολλά για την κυβερνώσα παράταξη, το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ αλλά και το σύνολο του σημερινού ιδεολογικου-κομματικου συστήματος.