Κέντρο… ως Έκκεντρο!

Χρυσή – Ουρανία (Ράνια) Παπαδοπούλου, Οικονομολόγος / Επιχειρηματίας

Κωνσταντίνα (Ντίνα) Νταγκίνη, Ασκούμενη Δικηγόρος

Αγγελική (Άντζελα) Πατούλια, Ασκούμενη Δικηγόρος και

Μαρκόπουλος Χ. Θωμάς, Επικοινωνιολόγος / Ραδιοφωνικός Παραγωγός

Δημόσια συζήτηση γίνεται ξανά, περί της ύπαρξης ή μη του Kεντρώου -ή Μεσαίου- Χώρου και στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Ίσως αυτή η κουβέντα να μην σταμάτησε ποτέ. Κυρίως αναρωτιόμαστε σε ποιον ″ανήκει″ κομματικά αυτός ο ιδεολογικός χώρος. Ένας θολός και αμφιλεγόμενος πολιτικός όρος που αν και χρησιμοποιήθηκε ευρέως την τελευταία 40ετία -από την Νέα Δημοκρατία, μα και κόμματα όπως το ΠΑΣΟΚ (αργότερα ΕΛΙΑ, μετά με άλλα ονόματα, σήμερα ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ), το Ποτάμι, την Ένωση Κεντρώων κτλ.- δεν έχει πείσει καθαρά περί της ορθότητάς ύπαρξης του. Παράλογο; Ίσως και όχι. Από πολλές πλευρές, η ίδια η έννοια του κεντρώου χώρου δεν είναι ικανοποιητική ως χαρακτηρισμός μιας πολιτικής στάσης. Πολλές φορές ως ιδεολογικός χώρος, παραπέμπει στην έλλειψη συγκεκριμένων αρχών, στην απουσία προγράμματος, στη ροπή προς μεσοβέζικες λύσεις στα διάφορα προβλήματα. Και αντιπροσωπεύει στη συνείδηση πολλών πολιτών -και δικαιολογημένα- την ενσάρκωση του ”ιδεολογικού ερμαφροδιτισμού”. Ο όρος δεν είναι παλιός φιλοσοφικά. Κατά τον Μέγιστο Αριστοτέλη, το απόλυτο κέντρο, η τέλεια ισορροπία, η χρυσή τομή, αποτελεί το αρμονικό και αισθητικά βέλτιστο μέσο σημείο μεταξύ δύο άκρων. Ο όρος Κέντρο στη σύγχρονη πολιτική εκφράζει συνήθως τις ιδεολογίες του κοινωνικού και οικονομικού φιλελευθερισμού, οι οποίες συνδυάζουν δεξιά, κεντροδεξιά και κεντροαριστερά ιδεολογικά στοιχεία με βάση σύγχρονους όρους.

Από το 1910 μέχρι σήμερα: Βενιζελικοί, αντιδεξιοί, αντικομμουνιστές, με τον Πλαστήρα, Παπανδρεϊκοί, Μητσοτακικοί, Μπακογιαννικοί Στο εξωτερικό: Μακρονικοί και La République En Marche! (Γαλλία), Δημοκρατικοί (Η.Π.Α.), Μπλερικοί (Η.Β.), Freie Demokratische Partei και Die Grune (Γερμανία) etc… Στην Αθήνα ψηφίζουν Κ. Μπακογιάννη, στην Θεσσαλονίκη Κ. Ζέρβα, στα Χανιά Π. Συμανδηράκη! 1980-2000: Στην ελληνική πολιτική σκακιέρα το τελευταίο γνήσια κεντρώο κόμμα που είχε σοβαρή παρουσία και εκλογικές επιτυχίες ήταν η μεταδικτατορική Ένωση Κέντρου (ΕΚ-ΝΔ, ΕΔΗΚ). Πήρε μέρος στις εκλογές του 74, 77 και 81. ″Εξαφανίστηκε″ αργά και σταθερά και μέχρι το 85-89 δεν υπήρχε με κομματική αυτοτέλεια. Βέβαια το 1993 ο τελευταιος γονιδιακός απόγονος του Ελευθέριου Κ. Βενιζέλου κατέβηκε και εκλέχθηκε Βουλευτής και Αντιπρόερος της Ελληνικής Βουλής, με την Πολιτική Άνοιξη του κου. Αντ. Σαμαρά! Χονδρικά: Το 55% περίπου των τότε βουλευτών και στελεχών του πάλαι ποτέ Κεντρώου Χώρου απορροφήθηκε στο ΠΑΣΟΚ, το 35% στην ΝΔ και ένα 10% αλλού. 2000-2020: Ζει ο Βενιζελισμός; Υπάρχουν ιδεολογικοί απόγονοι του μεγάλου αυτού ιδεολογικού ρεύματος; Ναι! Βιολογικοί απόγονοι του Ελευθέριου Κ. Βενιζέλου; Ναι, έμμεσα ναι! Ιδεολογικά και βιολογικά το μεγάλο κομμάτι του Βενιζελισμού ζει και μετασχηματίζεται εντός ΝΔ, εδώ και χρόνια. Και ένα μικρότερο κομμάτι στον χώρο του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ.

Δεκάδες δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν τη διείσδυση των 3 μεγάλων κομμάτων στον χώρο του Κέντρου, που αποτελεί «Μήλον της Έριδος». Σε δημοσκόπηση της Pulse, Metron, Alco, Data, Public Issue, Kantar κλπ οι κεντρώοι ψηφοφόροι αξιολογούν θετικά ή μάλλον θετικά τον Έλληνα ΠΘ, Κυριάκο Κ. Μητσοτάκη σε ποσοστά άνω του 65%. 2ος έρχεται με δυναμισμό ο ”πράσινος” κος. Νίκος Ανδρουλάκης. Το αντίστοιχο ποσοστό για τον Αλέξη Τσίπρα είναι πολύ χαμηλότερο… Παρά τη φθορά που υπέστη η ελληνική κυβέρνηση εδώ και 3,5 χρόνια, εξακολουθεί να διατηρεί έναντι του κου. Τσίπρα το συγκριτικό του πλεονέκτημα που είναι η επαφή με τον κεντρώο και μεσαίο χώρο. Ένα πλεονέκτημα που στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο, που είναι ακόμα έναρξη της προεκλογικής σεζόν 2023-2024, αποτελεί ένα σημαντικό… μαξιλάρι ασφαλείας για την κυβερνώσα παράταξη! Το 1981, το 1990, το 2000 και το 2019 τις εθνικές κάλπες και τον νικητή τους έκρινε ο μέσος κεντρώος ψηφοφόρος. Έτσι φαίνεται να πηγαίνει η ιστορία και για τις πολλαπλές κάλπες του 2023-2024. Από την άλλη οι κάλπες 1985, 1993, 2007, 2012, 2015 ήταν κάλπες των ακροτήτων και των άκρων.

Η συνηθισμένη άποψη για την πολιτική τοποθέτηση, δηλαδή ο νοητός χάρτης που χρησιμοποιούμε σχεδόν όλοι, αναφορικά με τις πολιτικές πεποιθήσεις – συνίσταται στον μονοδιάστατο άξονα αριστεράς – δεξιάς. Όταν εμπλουτίζεται, ο άξονας αναπαριστάται πάνω-κάτω ως εξής: άκρα αριστερά – αναρχισμός – κομμουνισμός – σοσιαλισμός – οικολογία – σοσιαλδημοκρατία – φιλελευθερισμός – νεοφιλελευθερισμός – συντηρητισμός – φασισμός – εθνικοσοσιαλισμός – άκρα δεξιά. Το φάσμα αυτό είναι προβληματικό. Και αυτό διότι δεν παρέχει τη δυνατότητα τοποθέτησης για μεγάλες ομάδες πολιτών που δεν εμπίπτουν συνειδητά στην αριστερά ή την δεξιά. Στην πραγματικότητα, αποκλείει όλους τους πολίτες που δεν θεωρούν πως οι χαρακτηρισμοί ”αριστερός, δεξιός” περιγράφουν τις πεποιθήσεις τους. Πέραν τούτου, το μοντέλο αριστεράς – δεξιάς είναι εξ ορισμού ανεπαρκές πλέον. Το φάσμα αυτό ίσως υπονοεί πως, αν κάποιος υπερβαίνει τα εσκαμμένα κάποια πολιτική ιδεολογία, καταλήγει στον φασισμό ή τον αναρχισμό ή και στα δύο.

Οι Φιλελεύθεροι, υποστηρίζουν την ελευθερία και το δικαίωμα επιλογής τόσο σε προσωπικά όσο και οικονομικά ζητήματα. Πιστεύουν πως μοναδικός σκοπός της κυβέρνησης είναι η προστασία των πολιτών από τη βία και τη διαφθορά. Τιμούν την ατομική ευθύνη και δείχνουν ανοχή απέναντι στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ποικιλομορφία. Οι Αριστεροί, γενικά ενστερνίζονται το δικαίωμα της επιλογής σε προσωπικά ζητήματα, αλλά υποστηρίζουν την ύπαρξη ενός μεγάλου κέντρου λήψης αποφάσεων για οικονομικά ζητήματα. Αναμένουν από την κυβέρνηση να βοηθά τους μη προνομιούχους, στο όνομα της ισονομίας. Οι αριστεροί δείχνουν ανοχή στην κοινωνική ποικιλομορφία, αλλά επιδιώκουν τη απόλυτη οικονομική ισότητα.

Οι Δεξιοί, προτιμούν το δικαίωμα της επιλογής αναφορικά με τα οικονομικά ζητήματα, αλλά επιζητούν επίσημα πρότυπα για τα προσωπικά ζητήματα. Τείνουν να υποστηρίζουν την ελεύθερη αγορά, αλλά συχνά ζητούν από την κυβέρνηση να προστατεύσει την κοινωνία από κατ’ αυτούς απειλές για τα ήθη ή τον παραδοσιακό οικογενειακό ιστό. Αγαπάνε την θρησκεία και τα ήθη/έθιμα. Οι Απολυταρχικοί, επιθυμούν από την κυβέρνηση να ασκεί σημαντικό έλεγχο στους πολίτες και την κοινωνία. Υποστηρίζουν τον απόλυτα κεντρικό σχεδιασμό και συχνά αμφισβητούν τη σημασία της ελευθερίας και του δικαιώματος στην επιλογή. Στο κατώτατο τμήμα του νοητού πίνακα, οι αριστεροί απολυταρχικοί καλούνται κομμουνιστές, αναρχικοί κλπ, ενώ οι απολυταρχικοί της δεξιάς ονομάζονται φασίστες, ναζί κλπ.

Κέντρο! Αντιστοιχεί στους πολίτες που προτιμούν τον επιλεκτικό κρατικό παρεμβατισμό και εστιάζουν στις πρακτικές λύσεις για τα τρέχοντα προβλήματα. Αντιμετωπίζουν τα πολιτικά ζητήματα με διαλλακτικότητα. Πιστεύουν πως η κυβέρνηση αποτελεί ένα αποδεκτό μέσο ελέγχου της υπερβολικής ελευθερίας. Χαρακτηρίζονται δε, από ήπιο και μετριοπαθή πολιτικό λόγο και αστική συμπεριφορά. Είναι φιλοπάτριδες, μα όχι ακραίοι. Δεν υπάρχει λοιπόν στενά οριοθετημένος πολιτικά κεντρώος χώρος. Υπάρχουν οι μετριοπαθείς πολίτες. Οι ”νοικοκυραίοι”. Που δεν αρέσκονται σε ακρότητες και φανατισμούς. Κι αυτοί δίνουν την νίκη στις εκλογές! Τα πολιτικά τους πιστεύω βέβαια μεταβάλλονται.

Από εποχή σε εποχή. Δεν είναι όμως ποτέ ”δεξιοί η αριστεροί” με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Είναι θεσμικοί, εκτιμούν και προτιμούν τον πατριωτισμό και την τάξη, μα και την πρόοδο. Αναμφίβολα, η ύπαρξη και, ακόμη περισσότερο, η ισχυρή παρουσία ενός κεντρώου κόμματος στην πολιτική σκηνή κάθε χώρας, κυρίως ευρωπαϊκής, δεν είναι απλώς αναγκαία, είναι εξαιρετικά ωφέλιμη. Στην Ελλάδα μάλιστα, των τεραστίων προβλημάτων και των ιδιαιτεροτήτων, με τα κόμματα των άκρων να διεισδύουν σε πλήθη ψηφοφόρων πουλώντας αυταπάτες, δοξασίες και… ”νταηλίκια”, είναι διπλά αναγκαία και ωφέλιμη. Συνήθως τα κόμματα του κεντρώου χώρου είναι σε θέση να διατηρήσουν κοινωνικές ισορροπίες, να απορροφήσουν κραδασμούς και να συμπράξουν όποτε απαιτείται, προκειμένου να κυβερνηθεί ο τόπος μέσα στο δημοκρατικό-πατριωτικό πλαίσιο.

Eίναι ενωτικοί! Είναι οικονομικά φιλελεύθεροι, νοιάζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη και συμφωνούν σε μέτρα εκσυγχρονισμού του κράτους και της οικονομίας. Προοδευτικοί σε ζητήματα ανθρωπιστικά, οικολογικά, φιλοζωικά. Είναι πατριώτες με την σύγχρονη έννοια του όρου και θέλουν να βλέπουν το τόπο να προκόβει. Επίσης δεν γουστάρουν και πολύ-πολύ τον λαϊκισμό! Είναι, μπορεί να πει κανείς, ρομαντικοί ρεαλιστές. Πολλά κόμματα τους διεκδικούν, ελάχιστα τους έχουν τελικά…